گروه معادن
- تحولاتی که در سال های اخیر در حوزه های اقتصادی و رشد کشورهای پیشرو ایجاد شده به آهستگی حجاب غبارآلود را از بخش معدن زوده است و این بخش در حال نمایاندن جایگاه خود نزد کارشناسان و حتی عموم مردم است.
اگر تا پیش از 10 سال گذشته معادن تنها زیر سایه صنایع بزرگ تعریف و موجودیت می یافتند امروزه هویتی جدید و البته مستقل پیدا کرده اند. این امر حتی برای بسیاری از مدیران حوزه اقتصادی کشورمان نیز شکلی نو یافته و اثر چنین مهمی ارتقای گام به گام جایگاه «معدن» در اقتصاد ملی است. اما نکته اینست که اثرات تحرک در بخش معدن تنها مسائل اقتصادی را در بر نمی گیرد و همزمان این تغییرات اجتماعی و فرهنگی است که عیان می شود.
در واقع تا پیش از هزاره سوم، صاحبان صنعت بودند که تصمیم می گرفتند آینده محصولات و تولیدات اصلی چگونه باشد و از چه قیمت هایی باید تبعیت کند. در کشور ما نیز نگاهی به چگونگی شکل گیری صنعت فولاد این امر را نمایان می سازد به طوری که در دهه 40 شمسی با پایه گذاری شرکت ملی ذوب آهن ایران که بعدها به شرکت ملی فولاد ایران تغییر نام داد معادن سنگ آهن زیر بیرق فولادی ها گنجانده شدند اما در چند سال گذشته و به ویژه در داخل کشورمان، معدنکاران هستند که تعیین قیمت را به عنوان ابزاری قدرتمند در اختیار گرفته اند.
به تبع آن نرخ های حمل و نقل ، هزینه نیروی کار ، هزینه های تولیدات صنعتی و ... نیز تحت تاثیر قرار گرفته است. به عنوان مثال در سال های اخیر با نگاهی به چالش تعیین حقوق دولتی از معادن و واکنش صاحبان معادن و سرمایه گذاران این حوزه می توان دریافت که چه زنجیره ای از تولید و خدمات درگیر چنین رویدادی می شود.
این مثال نشان از برخاستن بخش معدن از بستری می دهد که سال ها در آن رمیده بود و تحرک چندانی نداشت. این تحول که نگاه ها را به بخش معدن متمایل کرده طبیعی است که در گذر زمان سرمایه های بیشتری را به سوی حوزه معدن گسیل دهد. سوددهی بالای شرکت های بزرگ معدنی در بورس اوراق بهادار در سال های اخیر ، حجم بالای مبادلات در بورس کالا ، افزایش تقاضا و کمیاب شدن مواد معدنی ، تجدیدناپذیر بودن آن ها و ... بخشی از تحولات این حوزه به شمار می آیند. در کنار این امر تحلیل هایی که خبر از کمیاب شدن مواد معدنی در سال های آینده می دهد به برجسته شدن موقعیت کشورهای معدنی در جهان انجامیده است.
از سوی دیگر با توجه به اینکه نقطه آغازین فعالیت های معدنی از «اکتشاف» تعریف شده است می توان توسعه اکتشاف را گام نخست رشد بخش معدن در کشورمان دانست این در حالی است که کشورمان طی 100 سال اخیر که فعالیت های اکتشافی را به صورت امروزی پیگیری می کند تنها موفق به کشف ذخایری شده که عمدتا در دهه های 30 و 40 شمسی به دست آمده اند.
نتایج اکتشافات صورت گرفته تا به امروز نیز ارزش ذخایر 68 نوع ماده معدنی ایران را 700 میلیارد دلار اعلام می کند اما نکته اینست که چنین رقمی تنها بر اساس کشف 7درصد از کل ذخایر کشف شده حاصل شده است از همین رو می توان دریافت ایران در ابتدای جاده توسعه معادن ایستاده و مسیر طولانی را پیش رو دارد. از سوی دیگر با توجه به توسعه چند وجهی که به سبب اجرای طرح های معدنی ایجاد می شود امید زیادی برای تغییرات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی نواحی معدنی پدید آورده است.
رشد فعالیت شرکت های خصوصی ، افزایش توان فنی و مهندسی داخلی ، توسعه اشتغال ،رشد درآمد سرانه ، جلوگیری از مهاجرت نیروی کار و توسعه زیربناها و زیرساخت ها – که نیاز اولیه توسعه معادن است- نمونه کلی تاثیراتی است که همزمان با تقویت جایگاه معادن خلق می شوند.
اکنون نیز که مدت کوتاهی از آغاز برنامه اکتشاف سراسری گذشته، آینده امیدبخشی را برای حوزه معدن ترسیم کرده است. برنامه ای که با اکتشاف 12هزار کیلومتری از معادن سنگ آهن سنگان- واقع در استان خراسان رضوی کلید خورده در سال آینده تا جنوبی ترین نقطه شرق کشور در چابهار ادامه می یابد و در ادامه به کل کشور تسری پیدا می کند. در برنامه کلی پیش بینی شده که 200هزار کیلومتر از مساحت کشور زیر فعالیت های جدید اکتشافی قرار گیرد رقمی که دو برابر کل اکتشافات 100 سال اخیر محسوب می شود.
این فرایند که آغازگر تحولی نو در بخش معدن ایجاد خواهد کرد امیدها برای جذب سرمایه داخلی و خارجی ، افزایش ذخایر زیرزمینی و ثروت ملی را در پی خواهد داشت که چنین آغازی، پیش زمینه توسعه در سایر بخش ها به وجودآورنده اثرات مثبت اجتماعی و فرهنگی است اگر چه رعایت قوانین زیست محیطی یکی از شروط اصلی توسعه پایدار است که باید به موازات توسعه بخش معدن اجرایی شود.
نشريه رفاه /احمد بختیار
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۷ اسفند ۱۳۹۲ ساعت ۱۵:۴۷
کد مطلب: 4405
