استفاده از قراضه در صنعت فولاد به عنوان ماده اولیه درپی کاهش ذخایر سنگ‌آهن در برخی از کشورها رو به افزایش است، کشور ترکیه با بیشترین واردات قراضه، نقش اصلی را در بازار این ماده ایفا می‌کند، این درحالی است که هم‌اکنون قیمت قراضه در بازار ترکیه رو به کاهش است و همین موضوع باعث کاهش قیمت تمام‌شده فولاد ترکیه شده و می‌تواند رقابت در بازارهای جهانی را آسان‌تر کند، اما ازسویی دیگر قیمت سنگ‌آهن نیز با کاهش فراوانی همراه بوده در نتیجه استفاده از این ماده نیز می‌تواند قیمت تمام‌شده تولید فولاد را کاهش دهد اما نکته مهم این است که در رکود فعلی در بازار فولاد چندان فرقی میان محصولات تولیدشده با استفاده از قراضه یا سنگ‌آهن وجود ندارد زیرا تقاضا بسیار کاهش یافته است. البته به گفته فعالان صنعت فولاد، تفاوت استفاده از قراضه یا سنگ‌آهن در کیفیت و تنوع محصول به‌خوبی قابل مشاهده است.
براساس آمارهای جهانی کشور ترکیه در سال ۲۰۱۳م در جایگاه هشتم تولید جهانی و سومین تولیدکننده اروپا قرار گرفت. این آمار حاکی از آن است که ترکیه عزم خود را بر توسعه این صنعت جزم کرده است.
نخستین کارخانه فولاد ترکیه به نام Karabuk Demir Celik یا آهن و فولاد کارابوک در سال ۱۹۳۶م (معادل ۱۳۱۵ هجری شمسی) در دوره مصطفی کمال‌پاشا ملقب به آتاتورک در نزدیکی دریای سیاه توسط انگلیسی‌ها احداث شد و در سال ۱۹۳۹م (۱۳۱۸ شمسی) نخستین کوره بلند آن آغاز به‌کار کرد. در سال ۱۹۴۰م نخستین خط نورد ترکیه به این کارخانه اضافه شد و تولید مقاطع طویل را نیز آغاز کرد. این کارخانه ۵/۱ میلیون تنی که به نام کاردمیر نیز شناخته می‌شود تا سال ۱۹۹۵م متعلق به دولت بود و در این سال به بخش خصوصی فروخته شده است.
دومین کارخانه فولاد ترکیه به نام Eregli Demir Celik یا اردمیر بود که توسط دولت در بندر ایرقلی احداث و در سال ۱۹۶۵م (۱۳۴۴ شمسی) به روش کوره بلند و نورد مقاطع تخت آغاز به کار کرد و پس از آن سومین کارخانه تولید فولاد در سال ۱۹۷۰ توسط بخش دولتی احداث شد و از سال ۱۹۷۵ تولید فولاد را آغاز کرد. اما صنعت فولاد ترکیه برخلاف کشور چین متکی به قراضه آهن است و با واردات این محصول توانست جایگاه ۸ کارخانه تولید فولاد را از آن خود کند به‌طوری که به جز ۳ کارخانه ذکرشده سایر کارخانه‌های تولید فولاد به روش کوره‌های قوس الکتریکی و ذوب قراضه فعالیت می‌کنند. اما درحال‌حاضر بازار قراضه دستخوش تغییراتی شده است و قیمت قراضه وارداتی در ترکیه با افت همراه بوده، البته این رکود تنها محدود به بازار ترکیه نمی‌شود بلکه بازار قراضه آسیا نیز با سکوت در قیمت‌های خود روزها را سپری می‌کند. بیشتر کارخانه‌های فولادی ترکیه براساس فناوری قوس الکتریکی فعالیت می‌کنند و همین موضوع باعث شده این کشور در جایگاه نخست واردکننده قراضه در جهان بنشیند. طبق آمارهای منتشرشده واردات قراضه ترکیه در سال ۲۰۱۲م بیش از ۲۲ میلیون تن بوده که ۶۰ درصد آن از کشورهای اروپایی و سی‌آی‌اس تامین می‌شد. با توجه به حجم بالای واردات قراضه ازسوی ترکیه، امروزه در تجارت بین‌المللی مبنای قیمت قراضه در جهان براساس قیمت سی.اف.آر قراضه در بنادر ترکیه تعیین می‌شود درواقع ترکیه یکی از نقش‌آفرینان اصلی بازار قراضه است.
کدام‌یک موفق‌تر هستند، سنگ‌آهن یا قراضه؟
کشور ترکیه به دلیل کمبود منابع سنگ‌آهن برای توسعه صنعت فولاد، فناوری کارخانه‌های خود را براساس استفاده از قراضه طراحی کرد. ازسویی دیگر افت قیمت قراضه در بازار ترکیه می‌تواند کاهش قیمت تمام‌شده را به دنبال داشته باشد، در نتیجه فولاد ترکیه می‌تواند از این مزیت برای توسعه بازارهای هدف خود استفاده کند. اما آن سوی ماجرا کاهش قیمت جهانی سنگ‌آهن نیز می‌تواند هزینه تولید فولاد در کشورهایی که از سنگ‌آهن به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند را ایجاد کند. به‌طور کلی فعالان حوزه فولاد، سنگ‌آهن و قراضه منتظر بروز تغییراتی در بازار جهانی هستند.
قائم‌مقام مدیرعامل شرکت مادکوش در بررسی تولید فولاد با استفاده از سنگ‌آهن و قراضه اظهار کرد: به اعتقاد من کشورهایی که منابع سنگ‌آهن در اختیار دارند از مزیت بیشتری نسبت به کشورهای تولیدکننده فولاد با استفاده از قراضه برخوردار هستند. البته این موضوع مستلزم آن است که چرخه فولاد در کشورهای دارای ذخایر سنگ‌آهن کامل باشد. ژوبین بختیاری افزود: کشورهای متکی به قراضه در تولید فولاد، در بحث تامین ماده اولیه با محدودیت مواجه هستند، این درحالی است که کشورهای دارای ذخایر سنگ‌آهن به راحتی به مواد اولیه دسترسی دارند. هرچند تولید آهن قراضه در دنیا رو به افزایش است اما گاهی واردات آن با مشکل همراه می‌شود، به همین دلیل تولید از طریق سنگ‌آهن از مزیت بیشتری برخوردار است. به گفته این فعال معدنی، کشور ژاپن نیز ذخایر کمی از سنگ‌آهن در اختیار دارد اما سیاست آن در تولید فولاد استفاده از سنگ‌آهن است و برای تامین مواد اولیه خود اقدام به واردات این ماده معدنی کرده است.
درواقع مواد اولیه مورد استفاده به سیاست‌های تعیین شده در صنعت فولاد بستگی دارد. بختیاری در پاسخ به این سوال که آیا ترکیه درباره واردات سنگ‌آهن نیز می‌توانست به جایگاه هشتم تولید فولاد در جهان دست پیدا کند، گفت: استفاده از ماده اولیه سنگ‌آهن یا قراضه بستگی به سیاست‌های دولت ترکیه در توسعه صنعت فولاد دارد اما به اعتقاد من با توجه به حجم بالای واردات سنگ‌آهن از سوی چین و تولید فولاد با قیمت تمام‌شده کمتر، ترکیه نمی‌توانست چنین جایگاهی را از آن خود کند، زیرا هزینه واردات سنگ‌آهن به همراه هزینه حمل این محصول برایش بیشتر از واردات قراضه تمام می‌شد، این درحالی است که امروز این کشور برای کاهش هزینه‌های خود بیشتر از کشورهای اوکراین و روسیه قراضه وارد می‌کند. در نتیجه استفاده از سنگ‌آهن باعث افزایش قیمت تمام‌شده فولاد آن نسبت به کشور چین می‌شد و در این زمینه نمی‌توانست رقابت خوبی در بازارهای جهانی داشته باشد.
بازار در خواب زمستانی است
با وجود وضعیت پیش آمده در بازارهای جهانی امروز افزایش تولید در صنعت فولاد چندان صرف اقتصادی نخواهد داشت، به همین دلیل نمی‌توان کاهش قیمت قراضه و درنهایت کاهش قیمت تمام‌شده فولاد تولیدی در ترکیه را دلیل بر جذب بازارهای بیشتر از سوی این کشور دانست زیرا بازار فولاد درحال‌حاضر در خواب زمستانی است و تمامی فعالان این حوزه برای بیدارشدن این بازار لحظه‌شماری می‌کنند.
در نتیجه تولید فولاد با استفاده از سنگ‌آهن یا قراضه نمی‌تواند تاثیر زیادی بر حضور کشورها در بازارهای جهانی داشته باشد. مدیرعامل شرکت فولاد هرمزگان با اشاره به اینکه در وضعیت فعلی کمتر کشوری به دنبال افزایش ظرفیت تولید فولاد است، گفت: هرچند قیمت فعلی قراضه در ترکیه کاهش پیدا کرده است، اما باید این نکته را در نظر گرفت که قیمت سنگ‌آهن نیز سیر نزولی را پیش گرفته است، در نتیجه تولید به وسیله هر دو ماده اولیه سودآوری چندانی به همراه ندارد. مرتضی آقاجانی در ادامه اظهار کرد: کشور ترکیه از ابتدای فعالیت صنعت فولاد خود طراحی کارخانه‌هایش را براساس استفاده از قراضه قرار داد زیرا ظرفیت کمی سنگ‌آهن در اختیار داشت. هرچند استفاده از سنگ‌آهن مزیت‌های بیشتری را به همراه دارد اما دیگر این کشور زمانی برای تغییر فناوری خود در اختیار ندارد.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم از حضور محصولات فولادی تولیدشده از سنگ‌آهن و قراضه در بازار ارزیابی داشته باشیم باید بگویم، محصولات فولادی تولید شده از سنگ‌آهن امکان مانور بیشتری در بازارهای جهانی دارند زیرا محصولات تولیدشده آنها متنوع‌تر است. کشورهایی که برای تولید فولاد از قراضه استفاده می‌کنند برای به‌دست آوردن سود اقتصادی بیشتر باید به سمت تولید محصول با ارزش‌افزوده بیشتر در حرکت باشند اما این موضوع نیازمند فناوری‌های جدید است. کشور ترکیه که با استفاده از قراضه، فولاد تولید می‌کند برای جذب بیشتر بازار باید محصولات متنوع‌تری را تولید کند.
رکود فعلی در بازار فولاد دیگر تفاوتی میان فولاد تولیدشده از طریق سنگ‌آهن یا قراضه قائل نیست. امروز فعالان صنعت فولاد تلاش می‌کنند رکود موجود در بازار را به رونق و تکاپوی گذشته تبدیل کنند تا بتوانند سود بیشتری از تولید فولاد و محصولات فولادی به‌دست آورند.
منبع : روزنامه گسترش صمت
