شرکت آلومینای ایران جزو معدود صنایع آلومینیومی در خاورمیانه است که تمامی حلقه‌های زنجیره ارزش تولید فلز شامل معدن، تولید آلومینا و تولید شمش آلومینیوم را شامل می‌شود.
حرکت شرکت آلومینای ایران در مسیر رشد تولید و بهبود عملکرد
فلز آلومینیوم با توجه به استفاده گسترده‌ای که در صنایع مختلف دارد، از اهمیت به‌سزایی در رشد صنعت و اقتصاد جوامع برخوردار است. افزایش کاربردهای این فلز در بخش‌ها و صنایعی مانند زیرساخت‌های انتقال برق و خودروهای الکتریکی، رشد مصرف آن را در سال‌های آتی در پی خواهند داشت. به همین دلیل صنعت تولید آلومینیوم جهان در طول چند دهه گذشته با سرعت بالایی رشد کرده و توسعه یافته است. ایران نیز در زمره کشورهایی قرار دارد که صنعت آلومینیوم آن با تکیه بر مزیت‌های معدنی و انرژی در سال‌های اخیر رشد و توسعه زیادی تجربه کرده است و این صنعت یکی از محورهای مهم برنامه‌های کلان رشد اقتصادی کشور را تشکیل می‌دهد. از این رو، شرکت آلومینای ایران که عنوان تنها تولیدکننده پودر الومینا در کشور را یدک می‌کشد، به تکمیل زنجیره ارزش این فلز و تولید شمش آلومینیوم نیز روی آورده است؛ موضوعی که بی‌تردید نقش به‌سزایی در توسعه کمی و کیفی تولید آلومینیوم در کشور خواهد داشت. عملکرد مثبت شرکت آلومینای ایران در سه سال اخیر با وجود بحران‌های انرژی، خود گواهی بر نقش‌آفرینی برجسته این شرکت در صنعت آلومینیوم است.
ماهیت استراتژیک آلومینیوم و خواص منحصر به فرد آن سبب رشد روز‌افزون تقاضای این فلز در بازارهای جهانی و رشد مصرف این فلز در صنایع مختلف شده است، به طوری که امروز تولید و مصرف آلومینیوم یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی جوامع به شمار می‌آید. همسو با این تحولات، صنعت آلومینیوم در ایران نیز در سال‌های گذشته، رشد و توسعه قابل توجهی را یافته است. میزان تولید شمش آلومینیوم در سال ۱۴۰۱ بیش از ۶۳۲ هزار تن و تا پایان آذرماه سال جاری نیز ۴۷۲ هزار تن بوده است.
تهیه مواد اولیه یکی از موضوعات مهم در توسعه صنعت آلومینیوم در ایران به شمار می‌آید. آلومینا (اکسید آلومینیوم) با درصد خلوص بالا، ماده اولیه و اساسی برای تولید این فلز است، به طوری که از هر تن آلومینا ۵۰۰ کیلوگرم آلومینیوم تولید می‌شود. گفتنی است که صنعت آلومینیوم ایران در حالی در مسیر رشد و توسعه قرار گرفته است که شرکت آلومینای ایران تنها تولیدکننده پودر آلومینا در کشور به شمار می‌آید. کارخانه آلومینای جاجرم سالانه ۲۴۰ تا ۲۶۰ هزار تن پودر آلومینا تولید می‌کند که به معنای تامین خوراک تولید ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار تن شمش آلومینیوم است.
یک زنجیره کامل
شرکت آلومینای ایران جزو معدود صنایع آلومینیومی در خاورمیانه است که تمامی حلقه‌های زنجیره ارزش تولید فلز شامل معدن، تولید آلومینا و تولید شمش آلومینیوم را شامل می‌شود. احداث کارخانه آلومینیوم جاجرم با سه هدف اساسی شامل افزایش ظرفیت سالانه تولید شمش آلومینیوم کشور، بومی‌سازی صنعت تولید آلومینیوم، رهایی از وابستگی به تکنولوژی بیگانه و استفاده حداکثری از توان علمی داخل و در نهایت افزایش بهره‌وری این مجتمع صورت گرفته است. طراحی و ساخت کارخانه تولید شمش آلومینیوم شرکت آلومینای ایران توسط شرکت «NFC» چین و با تکنولوژی ۲۲۰ کیلوآمپر انجام شد. این کارخانه در تاریخ پانزدهم اسفندماه سال ۱۳۹۷ با راه‌اندازی دو دیگ احیا به بهره‌برداری رسید. سالن احیای آلومینیوم جاجرم نیز دارای ۷۰ دیگ تولید آلومینیوم در دو سالن «A» و «B» است. واحدهای پشتیبانی نیز شامل واحد کنترل آلودگی (FTP)، ریخته‌گری، میله‌گذاری، کراشدبت، پست برق، هوای فشرده و کارگاه‌های تعمیرات هستند.
واحدهای پست برق، کنترل آلودگی و هوای فشرده در اسفندماه سال ۱۳۹۷ به بهره‌برداری رسیدند و با حداقل ظرفیت شروع به فعالیت کردند. پس از گذشت یک سال و در انتهای سال ۱۳۹۸، بهره‌برداری از سالن احیای «A» با ۳۵ دیگ احیا به اتمام رسید. تجهیزات ترابری و حمل‌و‌نقل ناکافی، فقدان کارگاه‌های ریخته‌گری و تعمیرات و راه‌اندازی نشدن جرثقیل‌های سقفی سالن احیا به صورت کامل، سبب شدند تا کلیه امور مربوط به تعمیرات ریخته‌گری و حمل‌و‌نقل در سال نخست بهره‌برداری، در سالن احیا صورت گیرد. پس از آن و در سال ۱۳۹۹ با تمهیداتی که از قبل اندیشیده شده بود، تعداد وسایل نقلیه از جمله لیفتراک، کفی، لاری، تراکتور و ... افزایش و به تعداد مد نظر رسید. همچنین در همان سال با راه‌اندازی کارگاه ریخته‌گری، عملیات ریخته‌گری مذاب آلومینیوم از سالن احیا خارج و به این کارگاه منتقل شد. همچنین با در نظر گرفتن سوله نگهداری آلومینیوم فلوراید و تغییر کاربری آن، کارگاه تعمیرات نیز به طور موقت به بهره‌برداری رسید. با راه‌اندازی یکی از جرثقیل‌های چند‌منظوره در سالن احیای «B» و افزایش تعداد رکتیفایرهای فعال واحد پست برق تا انتهای سال ۱۳۹۹، تعداد دیگ‌های راه‌اندازی‌شده در سالن‌های احیا به ۶۶ دیگ افزایش یافت. در نهایت نیز با آغاز بهار سال ۱۴۰۰ و با تکمیل پروژه ساخت کروسیبل‌های حمل مذاب آلومینیوم (که تعداد کروسیبل‌های بهره‌برداری‌شده توسط این شرکت را به ۱۰ دستگاه رساند)، آماده‌سازی ۱۰۰ درصدی دیگ‌های احیا به اتمام رسید و در واقع، کل ۷۰ دیگ احیا به بهره‌برداری کامل رسیدند.
در ابتدای بهره‌برداری از کارخانه تولید آلومینیوم، عملیات میله‌گذاری آندها در کارگاه و با استفاده از یک دستگاه کوره دوار مخصوص ذوب چدن انجام می‌شد. با برآورد، طراحی و اجرای کارگاه میله‌گذاری جدید و با استقرار دو دستگاه کوره القایی مخصوص ذوب چدن در سال ۱۴۰۱، این عملیات با افزایش راندمان ۱۰۰ درصدی، مصرف حداقلی مواد اولیه و تنها با ذوب مجدد چدن‌های مصرف‌شده به کارگاه میله‌گذاری جدید انتقال یافت؛ قابلیتی که تنها در کوره‌های القایی وجود دارد.
عبور از بحران‌ها
میزان تولید آلومینیوم در شرکت آلومینای ایران در سه سال اخیر (به طور متوالی) از مرز ۳۷ هزار تن در سال عبور کرده و میانگین خلوص محصول تولیدی نیز ۹۹/۸درصد بوده است. این در حالی است که در سه سال اخیر به دلیل وجود بحران محدودیت مصرف انرژی در تابستان و زمستان (به مدت شش ماه از سال)، میانگین جریان برق در سالن احیا برابر با ۱۹۰ کیلوآمپر در سال ۱۴۰۰، معادل ۱۸۰ کیلوآمپر در سال ۱۴۰۱ و ۱۷۰ کیلوآمپر در سال ۱۴۰۲ بوده است. با توجه به تاثیر مستقیم جریان برق بر راندمان دیگ‌های احیا، عبور از میزان تولید مطابق با طراحی، صرفا با همت مهندسان، کارگران زحمتکش و حمایت مدیران شرکت آلومینای ایران امکان‌پذیر بوده است.
نگاهی به عملکرد سایر شرکت‌های تولید آلومینیوم در کشور نشان می‌دهد که این شرکت‌ها در بحران‌های یادشده با خارج کردن تعداد قابل ملاحظه‌ای از دیگ‌های احیا از مدار، علاوه بر کاهش تولید ناشی از همین مسئله، هزینه‌های لاینینگ و راه‌اندازی مجدد دیگ‌های احیا را نیز متحمل شده‌اند. بنابراین اقدام یادشده در شرکت آلومینای ایران که با اتکا به دانش فنی مهندسان این شرکت انجام شده و علاوه بر حفظ کلیه دیگ‌های احیا در مدار تولید و دستیابی به بالاترین راندمان (۹۳درصد) و بالاترین خلوص محصول تولیدی (۹۹/۸درصد)، از هزینه‌های هنگفت لاینینگ و راه‌اندازی مجدد دیگ‌ها نیز جلوگیری به عمل آورده، به شدت حائز اهمیت بوده است.
علاوه بر نگاه توسعه‌ای وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، پتانسیل‌های بسیاری در شرکت آلومینای ایران وجود دارد که سبب می‌شود این شرکت قادر به ساخت و بهره‌برداری از سه فاز دیگر برای تولید ۱۲۰ هزار تن فلز آلومینیوم باشد. از جمله این موارد می‌توان به زیرساخت‌های موجود در این شرکت که تولیدکننده ۲۴۰ هزار تن پودر آلومینا در سال است (در حال حاضر تنها ۸۰ هزار تن از این پودر منجر به تولید آلومینیوم در شرکت آلومینای ایران می‌شود)، توانایی این مجموعه برای تامین پودر آلومینای سه فاز تولید آلومینیوم به ظرفیت ۱۲۰ هزار تن فلز آلومینیوم، وجود ظرفیت در رکتیفایرهای پست برق شرکت آلومینای ایران (که برای تولید ۱۲۰ هزار تن آلومینیوم در سال طراحی و ساخته شده‌اند) و همچنین وجود ظرفیت در کارگاه‌های پشتیبانی تولید و کارگاه‌های تعمیرات اشاره کرد. بخش مهم پروژه‌های در دست اقدام این مجموعه را نیز ساخت سوله تعمیرات، اورهال دیگ‌های احیا، ساخت کوره ذوب مجدد آلومینیوم، کارگاه کراشدبت و کمپرسورهای دیزلی تولید هوای فشرده تشکیل می‌دهند.
منبع : شرکت آلومینای ایران