بحران عدم توازن بين توليد و تقاضاي زغال سنگ در آينده نزديك
زغال سنگ مهم ترين منبع انرژي بشر در 200 سال اخير بوده و در دوره انقلاب صنعتي تنها انرژي و موتور صنعت به شمار مي رفته است و در قرن 20 به رغم ظهور منابع انرژي جديد مانند انرژي هسته اي، نيروگاه هاي آبي، انرژي هاي نو و نهايتا نفت و گاز، زغال سنگ ثابت کرد به دليل ارزان و در دسترس بودن، رقبا کماکان توان ايجاد چالش شديد در برابر زغال را ندارند.
در سال 2012 حدود 72 درصد توليد فولاد جهان با سيستم کوره بلند، 51 درصد انرژي حرارتي جهان از زغال و 41 درصد توليد برق جهان با نيروگاه هاي زغال سوز تامين شده است.
در حال حاضر کل توليد زغال سنگ دنيا سالانه حدود 8 ميليارد تن است. کشور همسايه ما ترکيه سالانه 84 ميليون تن زغال سنگ توليد مي کند و اين در حالي است که کشور ما با داشتن يک ميليارد تن ذخيره قطعي سالانه حدود 1.5 ميليون تن زغال سنگ توليد مي کند.
اين ميزان توليد در نرم جهاني تقريبا هيچ جايگاهي ندارد و اين در حالي است که عمق معادن ايران به طور متوسط حدود 100 متر است اما در ساير نقاط جهان معادن عميق شده و در عمق بالاتر از 1000 متر فعاليت مي کنند. 2 ماه قبل يک حادثه در معدن سوما ترکيه اتفاق افتاد که انعکاس زيادي داشت. بد نيست بدانيم عمق اين معدن 1800 متر و توليد سالانه آن 2.5 ميليون تن بوده است. نزديک به 2 برابر توليد کل معادن ايران.
در 35 سال اخير پس از انقلاب و رفتن کارشناسان روسي طرح هاي متعددي جهت ايجاد معادن جديد و افزايش توليد معادن فعلي انجام شد و در دوره پولداري خزانه کشور ميليون ها دلار هزينه شد اما نتيجه عملي نداشت. به عنوان مثال معدن زغال سنگ طبس با سرمايه گذاري حدود 400 ميليون دلاري قرار بود در فاز اول 750 هزار تن توليد زغال داشته باشد و در فازهاي بعد توليد آن به 1.5 ميليون تن برسد اما در عمل بعد از 5 سال توليد آن سالانه به 300 هزار تن هم نرسيده است و طبعا آن حجم سرمايه گذاري و اين ميزان توليد هيچ گونه توجيه اقتصادي ندارد. در کشور ما ظرفيت نصب شده در حال نصب کک سازي حدود 4.2 ميليون تن است و اين ميزان کک به حدود 6.5 ميليون تن زغال سنگ نياز دارد که با توليد 1.5 ميليون تني کشور هيچ گونه سنخيتي ندارد و واردات اين ميزان زغال علاوه بر اينکه کار آساني نيست و زيربناهاي لازم را نياز دارد باعث شرمندگي معدنکاران است که با يک ميليارد تن ذخيره به اندازه 10 درصد کشور همسايه مان ترکيه نمي توانيم زغال سنگ توليد کنيم.
متاسفانه با اين شرايط توليد زغال سنگ در سال هاي اخير در نقاط مختلف کشور کارخانه کک سازي احداث شده که تعدادي از آنها کاملابدون منطق و مطالعات دقيق است. به عنوان مثال کارخانه کک سازي شمال که در اواخر دولت قبل کلنگ زده شد در شرايطي به 420 هزار تن زغال نياز دارد که کل توليد منطقه 60 هزار تن است و طرح هاي توسعه معادن زغال سنگ منطقه نيز فقط روي کاغذ ممکن است اجرايي باشد ولي در عمل موانع متعددي وجود دارد. حال اگر بخواهند 360 هزار تن زغال را از مسير بندرعباس وارد کنند قيمت تمام شده رقمي سرسام آور خواهد شد و اگر بخواهند از بندر اميرآباد شمال وارد کنند اولابنادر شمال ظرفيت کشتي هاي 50 هزار تني را ندارند و اگر بخواهند با کشتي هاي کوچک وارد کنند مشکلات خاص خود را دارد و از طرفي همين امروز قيمت زغال سنگ در بندر آستاراخان آنقدر بالااست که بدون در نظر گرفتن هزينه هاي حمل و نقل توليد کک با اين نرخ اقتصادي نيست.
در حال حاضر کارخانه کک سازي زرند به دليل نداشتن زغال با ظرفيت پايين کار مي کند و حتي ممکن است کوره خاموش شود که اين خيلي خطرناک است و در اين شرايط ساخت يک کک سازي در شمال چه توجيهي دارد؟! در اين خصوص بحث هاي زيست محيطي هم مطرح شده که جاي خود را دارد. علت همه اين مشکلات مديريت است. در تمام سطوح از مديريت کارگاه استخراج گرفته تا مدير معدن و مديران ستاد در تهران و طبعا هرچه رده مديريت بالاتر مي رود اثرات حسن يا سوءمديريت به صورت تصاعدي افزايش مي يابد. مدير شايسته ابتدا وجدان و عرق مديريتي دارد و به راحتي زير بار هر دستوري نمي رود و براي هر دستوري توجيه فني تبيين نمي کند و نهايتا با مطالعه خود را به روز نگاه مي دارد.
البته زماني که با مديران مذاکره مي شود بسيار زيبا و با سخنان رسا جواب مي دهند و برنامه هاي زيباتر را ارائه مي کنند اما تجربه 30 ساله نشان داده اين برنامه ها فقط روي کاغذ قابل انجام هستند اما نتيجه و شرايط عيني، توليد ناچيز زغال سنگ است که ما آن را مشاهده مي کنيم. با عنايت به موارد فوق الذکر پيشنهاد مي شود به هر شکل ممکن تحول اساسي در برنامه صنعت زغال کشور انجام شود اقدامات فوري کارشناسي شده در اين خصوص هرچه سريعتر صورت گيرد.
* نويسنده: سعيد صمدی
مدير اسبق شرکت زغال سنگ البرز
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۲۴ مهر ۱۳۹۳ ساعت ۱۰:۰۰
کد مطلب: 15076
مرجع : روزنامه دنیای اقتصاد
با سلام
خدمت برادر عزیزم جناب آقای صمدی
با همه احترامی که برای جنابعالی قائلم ذکر نکات زیر را ضروری می دانم
1-روش انتخاب شده در کک سازی شمال کاملا سازگار با محیط زیست بوده و دارای مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست کشور می باشد در حالی که برای سایر کک سازیهای کشور ارزیابی زیست محیطی و مجوزی وجود ندارد.
2-چرا با وجود نداشتن یک تن ذغال در استان اصفهان هنگامی که باتری سوم کک سازی با ظرفیت نهصد و پنجاه هزار تن که نیاز به بالغ بر دومیلیون تن ذغال کنسانتره دارد این مطالب عنوان نشده است.
3-تولید سال گذشته شرکت ذغالسنگ البرز مرکزی بالغ بر 140000تن بوده و استعداد افزایش آن وجود دارد.
4-در حال حاضر ظرفیت بالقوه پروانه بهره برداری از معادن ذغالسنگ استان مازندران بالغ بر 650000تن می باشد.
5-مازندران با داشتن بیشترین تعداد معادن ذغالسنگ و بیشترین تعداد تحصیلکردگان بیکار و مزیت تولید کک این استحقاق را دارد تا دارای یک واحد کک سازی سازگار با محیط زیست باشد (830)
زغال‌سنگ
