به گفته عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد وضعیت آهن قراضه در کشور بحرانی است.
واقعیت این است که روش سنتی بازیافت فلزات در ایران، از نظر کیفی و کمی جوابگوی نیاز فعلی صنعت فولاد نیست، چه برسد به تامین آهن قراضه برای سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده در دستیابی به تولید 24 میلیون تن فولاد در سال.
در حال حاضر آهن قراضه در ایران (تولید 14 هزار تن در سال) فقط کمتر از یک‌سوم نیاز فولادسازها آن هم به شکل ضایعاتی درهم عرضه می‌شود در حالی که فولادسازها می‌توانند با ایجاد واحدهای صنعتی بازیافت فلزات، به‌طور مشترک در هر منطقه هم ضایعات تولیدی خود را بازیافت کرده و هم ضایعات صنعتی، عمومی و خانگی را به قراضه مناسب، ارزان و قابل دسترس تبدیل کنند.
چندی پیش گزارشی در مورد رشد 39.7 درصدی تولید خودرو در بهار امسال در کشور (با تولید حدود 500 هزار خودرو) به چاپ رسید که در ارتباط با این مساله و ارتباط آن با مساله کمبود آهن قراضه در کشور باید به چند نکته اشاره کرد.
عمر مفید خودرو امروزه حدود 7.5 سال در نظر گرفته می‌شود که پس از آن باید خودرو مربوطه بازیافت شده و قراضه آن به چرخه استفاده بازگردد.
در حال حاضر بیشتر از 4 میلیون خودرو فرسوده در ایران موجود است که به دلیل ضعف عملکرد در بازیافت، فقط سالی حدود 200 هزار از این تعداد بازیافت می‌شود به‌طوری که در کلانشهرها می‌توان خودروهای رها شده بسیاری را مشاهده کرد، بنابراین با صنعتی کردن بازیافت خودروهای فرسوده علاوه بر اینکه می‌توان قراضه مناسب و کافی برای صنعت فولاد تهیه کرد، هم می‌توان این صنعت را در مسیر صحیح عرضه و تقاضا قرار داد و هم به سرعت گام بزرگی در راستای پاکسازی محیط زیست در کشور برداشت.
از سوی دیگر خودروسازها می‌توانند با تبدیل سایت‌های غیرسودآوری که در این چند سال تاسیس کرده‌اند به مراکز صنعتی بازیافت، به سرعت تحول بزرگی را در این بخش پایه‌ریزی کنند؛ چرا که کوچک‌ترین واحد بازیافت صنعتی خودرو سالی 150 هزار خودرو فرسوده را بازیافت می‌کند.
سرمایه‌گذاری در بازیافت صنعتیعدم آگاهی به نحوه عملکرد بازیافت صنعتی، باعث این نگاه در بازار ایران شده که ضایعات فلزی کافی در دسترس نیست در حالی که نه تنها بازیافت صنعتی ارتباطی به مقدار آن ندارد، بلکه پایین بودن هزینه تولید (با قیمت تمام شده کیلویی 50 ریال در مقایسه با کیلویی 800-750 ریال در روش سنتی) استاندارد بودن محصول، راندمان و سودآوری بالا (بازیافت صنعتی فلزات غیرفولادی و گران‌قیمت) و یکسری واقعیت‌های دیگر که در ذیل به آنها اشاره می‌شود، خلاف این نگاه را ثابت می‌کند:
- بیش از 4 میلیون خودرو فرسوده در کشور وجود دارد که سالی 350 تا 400 هزار عدد به این رقم اضافه می‌شود.
- بیش از 30 هزار کامیون، اتوبوس، مینی‌بوس و تراکتور فرسوده در کشور موجود است که سالی حدود 5 هزار عدد به آن نیز افزوده می‌شود.
- بازسازی صنایع به زودی 7.5 تا 10 میلیون تن ضایعات فلزی ایجاد می‌کند.
تنگنای واردات آهن قراضه برای صنعت فولادقراضه آهن یک محصول تولیدی است نه کالایی که به راحتی بتوان آن را در بازار جهانی خرید و به کشور وارد کرد، حتی اگرامکانات این مساله نیز در بنادر جهت تخلیه و بارگیری وجود داشته باشد (که البته در ایران وجود ندارد).
تجربه اخیر یکی از فولادسازان بزرگ کشور در وارد کردن فقط 2 هزار تن ضایعات فلزی با مشکلات فراوان از قزاقستان گواهی بر این واقعیت است.
ضایعات فلزی که به نظر می‌رسد در عراق و افغانستان موجود است نیز به دلیل بمب‌گذاری‌ها و تداوم جنگ، دارای مقادیر زیادی مواد شیمیایی خطرناک است که قبل از شست‌وشو‌ی شیمیایی تخصصی و اطمینان از بی‌خطر بودن آنها در مراحل خرد شدن و انتقال قابل استفاده نیستند، از این رو دل بستن به واردات ضایعات قراضه از کشورهای همسایه نیز امیدی واهی به نظر می‌رسد.
صنعت فولاد‌سازی پاکستان به دلیل همین مشکل (کمبود قراضه) در حال نیمه تعطیل قرار دارد.
کشورهای اروپایی مدتی است که چرخه استفاده از فلزات را در داخل کشورها و اتحادیه اروپا تکمیل کرده‌اند و فقط ممکن است به‌طور تصادفی ضایعات خود را در بازارهای جهانی بفروشند. خودروسازان این کشورها بزرگ‌ترین مراکز بازیافت را ایجاد کرده‌اند.
ایالات متحده آمریکا، به دلیل سرمایه‌گذاری وسیع، متنوع و با تکنولوژی پیشرفته در صنعتی کردن بازیافت فلزات نه تنها صادر‌کننده بزرگ قراضه فولادی در جهان است، بلکه به خاطر استراتژیک بودن این ماده اولیه عرضه و قیمت جهانی آن را نیز به خوبی کنترل می‌کند، بنابراین ارتباط پیدا کردن زیاد صنعت فولاد کشور به قراضه وارداتی به تمهیدات سیاسی نیز نیازمند خواهد بود.
نتیجه: راه منطقی، عملی و ملی در حفاظت، حمایت و تداوم صنعت فولاد کشور که بستر اصلی توسعه در ایران شده است صنعتی کردن بازیافت فلزات است. در یک نظر فقط اگر در جنوب ایران، مراکز بازیافت کشتی‌های فرسوده (که تعدادشان زیاد است) ایجاد شود قراضه مناسب فولاد سازهای این منطقه به آسانی تامین خواهد شد.
در پایان بر این نکته باید تاکید داشت که اگر اقدام فوری در صنعتی کردن بازیافت فلزی در ایران صورت نگیرد، به زودی این بحران به ضایعه‌ای بزرگ تبدیل خواهد شد.
* فریبرز خروشیعضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران
فولاد
