به گزارش ماين نيوز، با این حال به‌تازگی رییس خانه زغال‌سنگ ایران تاکید کرده زغال‌سنگ نیازمند توجه بیشتر بوده و از ظرفیت قوی برای جایگزینی به جای نفت نیز برخوردار است. در واقع جایگزینی یک ماده معدنی برای تولید انرژی به جای نفت از آن جهت حائز اهمیت است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی قرن آینده را قرن جنگ بر سر انرژی پیش‌بینی می‌کنند و معتقدند در شرایطی که می‌توان از سایر مواد برای تولید انرژی استفاده کرد مصرف نفت منطقی نیست. بنابراین با توجه به این موضوع این سوال در ذهن ایجاد می‌شود اگر امکان استفاده از ذخایر زغال‌سنگی برای تولید انرژی در کشور وجود دارد چرا تاکنون استفاده نشده و مورد توجه متولیان قرار نگرفته است. اما در مقابل این اظهار نظر کارشناسان و فعالان حوزه زغال‌سنگ معتقدند ذخایر و نوع زغال‌سنگ کشور به گونه‌ای است که هزینه تمام شده استخراج صرفه اقتصادی لازم برای استفاده از این ماده معدنی در تولید انرژی مورد نیاز کشور را فراهم نمی‌کند به‌گونه‌ای‌که حتی معادن زغال‌سنگ موجود در کشور به جهت همین مشکلات اقتصادی در شرف تعطیلی به سر می‌برند.
زغال‌سنگ به جای نفتدر ایران مناطقی به وسعت حدود ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع وجود دارد که احتمال اکتشاف زغال‌سنگ در آن زیاد است. این مناطق به‌طور عمده در مناطق کمتر توسعه‌یافته همچون طبس، خراسان، البرز و کرمان قرار دارد. ذخیره قطعی زغال‌سنگ در ایران ۵۵۰ میلیون تن و همچنین ذخیره احتمالی آن ۱۲۰۰ میلیون تن است. همچنین با توجه به ذخیره قطعی و احتمالی این ماده معدنی، در مجموع ایران از ذخیره یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن زغال‌سنگ کک شو و حرارتی برخوردار است و فقط ۰/۱ درصد از ذخایر زغال‌سنگ دنیا را در اختیار دارد.
محمد مجتهدزاده، رییس خانه زغال‌سنگ ایران با بیان این مطلب می‌گوید: موانعی همچون نبود منابع مالی مورد نیاز، نبود تجهیزات مورد نیاز در معادن زغال‌سنگ و همکاری نکردن لازم از سوی بانک‌ها درباره اعطای تسهیلات به این بخش، روند استخراج وتولید زغال‌سنگ را کند می‌کند. رییس خانه زغال‌سنگ ایران با تاکید بر برخورداری ایران از ذخایر عظیم نفت و گاز و محدود بودن عمر این منابع با توجه به سطح برداشت کنونی ادامه می‌دهد: جذابیت‌های صادراتی نفت و گاز به عنوان دومین صادرکننده بزرگ نفت و گاز، توجه به سایر منابع انرژی داخلی از جمله زغال‌سنگ را ضروری می‌سازد و انتظارمی رود به این ماده مهم توجه بیشتری شود.
مجتهدزاده درباره عمر ذخایر سوخت‌های فسیلی می‌گوید: ذخایر نفت بین ۵۰ تا ۳۰۰ سال و گاز طبیعی بین ۵۰ تا ۲۵۰ سال دیگر باقی است. این آمار نشان‌دهنده این است که در آینده ناچاریم برای جایگزین کردن نفت و گاز از زغال‌سنگ استفاده کنیم و این ماده به محصولی استراتژیک تبدیل خواهد شد چرا که رشد اقتصادی، سهم زغال‌سنگ را از زنجیره تامین انرژی دنیا بالا می‌برد و اگر تغییری در سیاست‌های جاری ایجاد نشود زغال‌سنگ جای نفت را تا ۱۰ سال آینده خواهد گرفت.
وی ادامه می‌دهد: براساس پیش‌بینی‌ها، تا ۴ سال آینده مصرف زغال‌سنگ از میزان مصرف نفت پیشی می‌گیرد؛ به طوری که تا سال ۲۰۱۷م مصرف نفت 4.32 میلیارد تن برآورد شده و برای زغال‌سنگ این رقم 4.4 میلیارد تن پیش‌بینی شده است.
وی به ایالات متحده آمریکا اشاره می‌کند که باوجود اینکه جزو ۱۰ کشور غنی از نظر منابع نفت و گاز است قسمت عمده الکتریسیته تولیدی خود را از زغال‌سنگ تولید می‌کند و می‌افزاید: با روند روزافزون صنعتی شدن بیشتر کشورهای در حال توسعه و افزایش جمعیت در جهان، نیاز به انواع مختلف انرژی رو به افزایش است که تامین این انرژی می‌تواند از طریق انرژی هسته‌ای یاانرژی‌های نو مثل انرژی خورشیدی، زمین‌گرمایی، باد و نیروگاه‌های آبی یا از طریق سوخت‌های فسیلی مثل نفت، گاز طبیعی و زغال‌سنگ انجام شود.
گران تمام میشودمسعود غضنفری، مدیرعامل معادن زغال‌سنگ البرز می‌گوید: در کشور ما معادن متعدد زغال‌سنگ از شرق تا غرب و تا جنوب شرقی یعنی کرمان به ترتیب اولویت میزان ذخایر وجود دارد که بهترین معادن با بیشترین ذخایر را معادن طبس، کرمان، شاهرود، البرز شرقی، البرز غربی و قائم شهر و زیرآب دارند و این ذخایر ۳۰ تا ۳۵ سال دیگر با روند فعلی مصرف، جوابگوی نیاز کشور هستند.
وی با اشاره به اینکه در ایران دو نوع زغال‌سنگ حرارتی و زغال‌سنگ کک‌شو از معادن استحصال می‌شود می‌افزاید: زغال‌سنگ‌های حرارتی که ذخایر زیادی را به خود اختصاص می‌دهند با توجه به اینکه انرژی‌های ارزان‌تری در ایران وجود دارد کمتر مورد استفاده قرار گرفته است و بیشترین آن به کشورهای ترکیه و گرجستان صادر می‌شود. اما زغال‌سنگ‌های کک‌شو به دلیل استفاده در صنایع فولادسازی از اهمیت بیشتری برخوردار است و ۲ میلیون تن برداشت سالانه از این زغال‌سنگ داریم.
غضنفری با بیان اینکه ۲۳ درصد انرژی مورد نیاز کشورها از طریق زغال‌سنگ تامین می‌شود تصریح می‌کند: حدود ۴۰ درصد برق دنیا از زغال و نیروگاه‌های زغال‌سنگی تولید می‌شود که نقش اول را در تولید انرژی الکتریکی به خود اختصاص داده است؛ البته به‌تازگی وزارت نیرو در غرب شهرستان طبس، درصدد تاسیس یک نیروگاه حرارتی است که در آن از زغال‌سنگ‌های حرارتی استفاده شود. همچنین استفاده از برخی صنایع نیز به طور جدی دارد مطرح می‌شود.
مدیرعامل معادن زغال‌سنگ البرز غربی مهم‌ترین دلیل استفاده نشدن بهینه از زغال‌سنگ در ایران را نوع و کیفیت قرار گرفتن لایه‌های زغال‌سنگ در زمین دانست که به دلیل شیب زیاد و لایه‌های باریک، استفاده از روش‌های مکانیزاسیون وجود ندارد و عمده برداشت‌ها به‌طور سنتی انجام می‌شود. البته در معادن طبس ۵۰ درصد از برداشت‌ها به دلیل لایه‌های بهتر این ماده معدنی به‌طور مکانیزه انجام می‌شود ولی استخراج از معادن کرمان به عنوان دومین ذخیره‌گاه زغال‌سنگ کشور به‌طور عمده به صورت سنتی انجام می‌شود. وی اضافه می‌کند: این امر باعث افزایش قیمت تمام شده زغال‌سنگ استحصالی داخل به نسبت قیمت جهانی می‌شود و در نتیجه نمی‌تواند با زغال‌سنگ‌های وارداتی رقابت کند. ضمن اینکه تا چند سال پیش به دلیل افزایش نرخ ارز، تفاوت هزینه تمام شده زغال‌سنگ در داخل کشور با قیمت‌های جهانی ۳۰ تا ۴۰ درصد بود.
آمار غیرواقعیبهرام فرزاد، کارشناس زغال‌سنگ در شرکت مشاوره‌ای پارس اولنگ می‌گوید: حفظ و توسعه معادن زغال‌سنگ در ایران به دلیل فعال بودن سه کوره بلند در ذوب آهن اصفهان و تامین حداکثری زغال‌سنگ برای سوخت کوره‌ها به ویژه در شرایط اضطراری که امکان واردات زغال‌سنگ وجود ندارد امری الزامی است ولی این مسئله نباید دلیلی بر اختصاص هزینه‌های کلان و غیرمنطقی و غیرعملی و برنامه‌ریزی‌های بلندپروازانه، بدون درک شرایط واقعی از میزان توان تولید و کیفیت زغال‌سنگ در داخل کشور باشد.
وی می‌افزاید: زغال‌سنگ‌های اقتصادی و با ضخامت‌های بالا در دنیا در شرایطی تشکیل شده که منطقه تشکیل زغال‌سنگ در زمان طولانی در آرامش بوده و در نتیجه شرایط مردابی که موجب تشکیل زغال‌سنگ می‌شود ثابت بوده و انباشته شدن گیاهان مردابی در طولانی مدت موجب افزایش ضخامت رسوبات زغالدار شده و معادن اقتصادی امروزه را به وجود آورده‌اند، در حالی که در ایران متاسفانه رسوبات زغال‌سنگی در شرایطی تشکیل شده‌اند که به علت شرایط فرورانش، محیط‌های مردابی در حال تغییر بوده و با توجه به توالی فرورانش، ضخامت این رسوبات کم بوده و رگه‌های غیراقتصادی را تشکیل داده‌اند. این کارشناس اضافه می‌کند: زغال‌سنگ‌های ایران به‌طور عمده دارای ضخامت‌های پایین بوده و کیفیت آنها برای تولید کک به تنهایی مناسب نیست و برنامه‌ریزی‌های کلان استخراجی برای این زغال‌ها عملی نبوده و راه‌اندازی معادن کوچک با ظرفیت‌های حداکثر ۵۰ تا ۶۰ هزار تن کنسانتره به واقعیت نزدیک‌تر است. بنابراین برنامه‌ریزی‌ها باید به صورتی باشد که ضمن تامین حداقل نیازهای کشور، از صرف هزینه‌های گزاف و برنامه‌های بلندپروازانه و غیرعملی جلوگیری شود.
بهرام فرزاد ادامه می‌دهد: در ایران به جز موارد معدود، استخراج روباز زغال‌سنگ امکانپذیر است و استخراج زیرزمینی زغال‌سنگ نه تنها در ایران بلکه در دنیا غیراقتصادی بوده و معادن زیرزمینی در کنار معادن روباز قادر به ادامه حیات بوده و با تزریق یارانه‌های مختلف فعالیت می‌کنند؛ ضمن اینکه علاوه بر صرف هزینه‌های گزاف برای حفر، استخراج و حمل‌ونقل زیرزمینی، تداوم نیروهای فعال در این بخش برای مدت طولانی غیرممکن است و به‌طور معمول با نیروهای فعال در معادن روباز به صورت چرخشی فعالیت می‌کنند.
وی اظهار می‌دارد: نبود ثبات و یکنواختی در گسترش لایه‌های زغالی و شکستگی و گسل در طول کارگاه‌های استخراج از دیگر موانع مهم برداشت مکانیزه زغال‌سنگ است که موجب توقف بهره‌برداری و ایجاد وقفه‌های طولانی در زمان بهره‌برداری می‌شود و هزینه زیادی را برای جابه‌جایی تجهیزات استخراجی مکانیزه طلب می‌کند.
وی می‌افزاید: متاسفانه آمارهای غیرواقعی از ذخایر زغال‌سنگی ایران در گذشته، باعث برنامه‌ریزی‌های نادرست در تولید این محصول بوده که با صرف هزینه‌های گزاف و ایجاد زیرساخت‌ها برای تولیدات پیش‌بینی شده‌ای که غیرمنطقی بوده ضررهای جبران‌ناپذیری را به برنامه‌ریزان اقتصادی تحمیل کرده و باعث شده در ادامه معادن باوجود سرمایه‌گذاری‌های چندین میلیارد تومانی و چندین میلیون یورویی راکد و تعطیل شوند و هزاران تن از کارگران این معادن بیکار شوند.
زغال‌سنگ
